امام علی
نویسنده و کارگردان: داود میرباقری
مشاور فیلمنامه: حسین پناهی
مشاور فنی: سیاوش شاکری
مدیر فیلمبرداری: مازیار پرتو
موسیقی: فرهاد فخرالدینی
ضبط موسیقی: قاسم عابدین
امور ضبط: استودیو صبا
تدوین: مهرزاد مینوئی
دستیار تدوین: علیرضا افخمی
صداگذاری و میکس: محسن روشن
سینک صدا: فریما نمازی - مهدیه نوردین
صدابرداری: علیرضا نوین نژاد - روح اله جعفربگلو - جعفر علیان
دستیاران صدا: بابک شکیبا - محمود طلایی - علیرضا روشن - کیارش روزافزا - آرش قاسمی
با همکاری: محمدرضا دلپاک - رضا اردلان
امور فنی صدا: استودیو حوزه هنری
مدیر دوبلاژ: بهرام زند
طراحی گریم: عبداله اسکندری - مهری شیرازی
اجرای گریم: محسن موسوی - مجید اسکندری - بابک شعاعی - مهدی حبیب پور - منیژه حاتم آبادی - خاطره خاشعی
جلوه های ویژه گریم: عبداله اسکندری - محسن موسوی
دستیاران گریم: علی عابدینی - علی صدیقی - علیرضا شکرآبی
جلوه های ویژه: مهدی بهمن پور
طراح صحنه و لباس و دکور: مجید میرفخرائی
مجری دکور: حمزه مقدم
گروه دکور: هوشنگ مشفق - علی جعفری - کامران حسنی - مصیب امیراصلانی - جمشید میرفخرایی - حسین بروجردی - محمود نزهت سرشت - جلیل امین زاده - امیر امیرسلیمانی - علی خندان - رحیم حیدری - پیمان بانکی - سعید میرحسینی - حبیب کریم زاده - علی اکبری - محمد نمازی
تزئینات کاخ سبز: حمید قدیریان
اجرای لباس: نصراله پورعلی اکبر - الهوردی عبدالهی
گروه لباس: دولتعلی کبیری - علی فراهانی - التفات هاشم زاده - داود کیا - علی احدی - نادر جلائی - پوران متجدد - شهرام علیدوستی - علی اشتری - محمود تقوائی
دستیار طراح: رشید لطفی
فیلمبردار دوم: جلال عالی فکر
گروه فیلمبرداری: حسین قدیمی - مولاداد عرضی - محمد بخشی - بهزاد مددخانی - داود میرنظامی - علی بابایی - یداله بشک - محمد تاجیک - صفر عبدولی - محمد بروجردی - محمد عظیمی - سیاوش عیاشی
منشی صحنه: علی عبداله زاده - فریده عبداله زاده
مسئول صحنه: رحیم منصوری
دستیاران صحنه: مصطفی نصیری - حبیب کریم زاده
برنامه ریزی: سیروس مقدم - علیرضا افخمی
دستیار اول کارگردان: محمدرضا شریفی نیا
دستیار دوم کارگردان: فرید سجادی
دستیار سوم کارگردان: اکبر نصیری - حسن میرباقری
عکس: محمدرضا شریفی نیا - منصور نعیمی
طراحی حرکات موزون: نادر رجب پور
سوارکاری: سیروس نیک طبع - برزو هداوند - ولی داودی - اکبر رشیدی - مهدی فرخی سرور - داود رشیدی
تدارکات: محمود خسروی - مرتضی جوهری - جلال نیایی دور - جواد مصدقی - رضا کمال پور - مسعود سلطانی فر - احمد بشیری - حسین داودی - حسین رازانی - فیروز گلمحمدی - محمدرضا خسروی - اصغر تات - مراد مربیان - ابراهیم نوذری
لابراتوار سیمای جمهوری اسلامی ایران: محمدتقی شاهرخ
چاپ و ظهور: کاظم ابراهیمیان راد - حسین عمرانی - محمد شفائی - عبدالحمید حسینی - نعمت اله علیزاده
اتالوناژ: ایرج مهربخش - بهمن کریمیان
قطع نگاتیو: شهروز صفوی - مهدی همایون فال
تروکاژ: منوچهر ثابت قدم - ابوالقاسم جلالی
مسئولین فنی: محمد نجفی پور - محمدحسن صدری - محمود عباسی - کاظم سنقری - حسن دهخدائی - غلامرضا اعتمادی
خدمات فیلمبرداری انیمیشن: شرکت فرهنگی هنری صبا
جلوه های کامپیوتری: محمدرضا یزدی زاده - حبیب فروغی
طرح تیتراژ: محمدرضا شریفی نیا
فیلمبردار تیتراژ: زهرا علیرضایی - لادن نبی پور
خط: حمید غبرانژاد
امور مالی: علی یوسفی
مشاور مالی: جمشید مدرس
واحد فنی: علیرضا سعیدفیروز - علی افسونگر
انبار تولید: رحیم مومنی - حسین تحویلی
انبار فنی: جواد کیالی - محمود صفوی
برق: قاسم ظفری - احمد قرایلو
حمل و نقل: نعمت اله صابری - محمد شهبازی - حسن فرشیدرخ - بهنام یوسفی - احمد بشیری - محمد هاشم آبادی - مهدی حسنی - احمد فرح راد - محمود شهرامی فر - حسین حنفی - علی شکرالهی - بهرام موسائی - علی احتشامی - اسماعیل بابائی - ابراهیم بابایی - حسن افشانی - محمدرضا خسروی - مراد مربیان - منصور وزیری
مشاور نظامی: محمد بالار
تامین نیروی انتظامی: بیژن افشارزاده - اصغر عزیزی - بهرام علی مظلومی
حراست: محمدرضا مرجانی - مراد سوری
پشتیبانی تولید: عباس کبیری - سعید بیدختی - احمد کاشانچی - سعید سلطانی فر
مدیران تولید: سیروس مقدم - محمدرضا شریفی نیا
تهیه کننده: محمد بیک زاده
بازیگران:
داریوش ارجمند - مهدی فتحی - بهزاد فراهانی - محمدرضا شریفی نیا - سیروس گرجستانی - اصغر همت - انوشیروان ارجمند - چنگیز وثوقی - سعید نیکپور - جواد خدادادی - عنایت شفیعی - عنایت بخشی - منصور والامقام - منوچهر لاریجانی - پرویز پرستوئی - سیاوش شاکری - حبیب دهقان نسب - ابوالفضل شاه کرم - ویشکا آسایش - جمشید مشایخی - داود رشیدی - رضا کرم رضائی - اکبر عبدی - جهانگیر فروهر - عباس امیری - علی آزاد - فخری خوروش - توران مهرزاد - پروانه معصومی - فریده سپاه منصور - شهره لرستانی - آزیتا حاجیان - سرور نجات الهی - حسین پناهی - رحمان باقریان - علی اصغر گرمسیری - باقر صحرارودی - مرتضی ضرابی - نعمت گرجی - حسین خانی بیک - عزیز هنرآموز - سروش خلیلی - احمد قدکچیان - آتش تقی پور - علی زندی - نادر رجب پور - رضا خندان - کریم اکبری مبارکه - فخرالدین صدیق شریف - اکبر سنگی - محمدرضا حقگو - شهروز ملک آرایی - فرهاد اصلانی - منوچهر علیپور - حمید عبدالملکی - فرید سجادی - فرحناز منافی ظاهر - فرحناز مهر - اسماعیل بختیاری - عباس وفایی - محمود مقامی - احمد نمازی - محمدولی احمدلو - محمد گیلانی - محسن قاضی مرادی - کامران فیوضات - حسن میرباقری - فریبا غلامی - حسین کسری - بهمن زرین پور - امیر باران لوئی - پرویز شاهین خو - محمدتقی شریفی - جهانسوز فولادی - حسین پرستار - محمودرضا طاهری - قاسم پاکرو - حمید شوقی - رضا آتشین - نرگس رحمان نسب - علی آزادمنش - مهوش وقاری - علیرضا شکرابی - احمد سرفراز - حسین کاتبی - محمد آزادی - رامین پزشکی - سعید بیدختی - جواد کیالی - علی اصغر نجات - اکرم حاج حسنی - اکبر بلندی - عزیز بهرامی - محسن خرمدره - امیر سلیمانی - محسن موسوی - محمد نمازی - ناهید هشیار - حسین حسین زاده - سلامی - فرامرزیان - جهانبخش - غفاری - حبیب پور - مهدی پارسا - دره هلالات - فقیهه سلطانی - فخری سلطانی - آناهیتا مهر - آرش سجادی - مهراوه شریفی نیا - روزبه سجادی - احسان سجادی - مریم توکلی - سیاوش گرجستانی - حامد میرباقری - بهار حقیقی.
بازیگران مهارتی:
اکبر بلندی - احمد نمازی - محمد نمازی - مجید مشعوفی - محمد دهقان - فرامرز کلانتری - ناصر شکارچی - یوسف کوثری - حسین کلخانی - پرویز زهدی - حیدر رشیدی - عبداله رحمانی - محمدصدیق مرادزاده - محسن زندمقدم - حسن الله قلیزاده - محسن ابراهیمی
محصول:شبکه اول سیما 1375 - 1370
*******************************************************************
این سریال به پنج سال انتهایی و دوران خلافت زندگی علی بن ابی‌طالب می‌پردازد.
********************************************************************
سال ۱۳۷۰، در زمان ریاست علی لاریجانی بر صدا و سیما، داود میرباقری فیلمنامه سریالی با عنوان "خاری در گلو" را براساس زندگی علی به صدا و سیما ارائه داد. از میرباقری خواسته شد فیلمنامه‌اش را بازنویسی کند و این روند و اعمال اصلاحیه‌ها تا چند بار تکرار می‌شود. سرانجام با تأیید مسؤولان وقت تلویزیون، نخستین سریال مهم تاریخی مذهبی صدا و سیما در چنین ابعادی کلید خورد. "خاری در گلو" که اشاره به خطبه «شقشقیه» علی بن ابی‌طالب در نهج البلاغه دارد، در سال ۱۳۷۳ با حضور ۱۵۰ بازیگر اصلی و بیش از ۵ هزار هنرور از نیروهای ارتش مقابل دوربین رفت.
ساخت سریال چهار سال به طول انجامید و به دلیل پیشگام بودن مجموعه در قیاس با دیگر تولیدات تلویزیون تا آن زمان، سازندگان با مسائل و دغدغه‌های زیادی مواجه شدند، اما سرانجام پخش مجموعه از سال ۱۳۷۵ و ۱۳۷۶ در شبکه یک سیما آغاز شد.
************************************************************
درباره دوبله سريال امام علي ع
جام جم آنلاين:
ميان كارگردان‌هاي سينماي ايران به نام معدود افرادي مي‌توان اشاره كرد كه مقوله دوبلاژ برايشان چيزي فراتر از صداگذاري يا ديالوگ‌گويي صرف بوده يا به تعبيري، فن دوبله در آثارشان به جايگاه هنر رسيده است. در بيشتر آثار زنده‌ياد علي حاتمي، مسعود كيميايي (بويژه در فيلم‌هاي قيصر و سرب) و ناصر تقوايي (ناخدا خورشيد) ردپاي درخشاني از هنر دوبله ديده مي‌شود كه اتفاقا بر نوع روايت اثر و شيوه بازي بازيگران، شيوه نقش‌گويي مسلط دوبلورها تاثير بسزايي دارد.
در ادامه بازگويي اين روند، مي‌توان نام داوود ميرباقري را نيز به ديگران تعميم داد. اين كارگردان صاحب سبك در بخش مهمي از آثار تلويزيوني و سينمايي‌اش، بهره مناسب و بجايي از فن دوبله برده كه غير از مجموعه تلويزيوني رعنا، در مابقي چون گرگ‌ها، امام علي ع، معصوميت از دست رفته و نمونه‌هاي سينمايي مانند آدم‌برفي (نقش گويي منوچهر اسماعيلي به جاي شخصيت مسافرخانه‌داري به نام چرچيل با بازي زنده‌ياد مهدي فتحي فوق‌العاده است) ساحره و مسافرري اين نكته قابل جستجوست.
اين قابليت تجليل شدن فن دوبله به هنر در آثار ميرباقري را مي‌توان به عنوان نقطه اوج كارنامه‌اش يعني مجموعه به ياد ماندني امام علي ع مشاهده كرد.
در پخش مجدد اين سريال از شبكه قرآن، نكته شاخص براي نگارنده به منظور جذابيت و خاطره شدن اين سريال (علاوه بر كارگرداني سنجيده، فيلمنامه قوي و منسجم، نگارش ديالوگ‌هاي تاثيرگذار، طراحي باشكوه صحنه، لباس و چهره، نقش‌آفريني ديدني بازيگران و...) جوري رنگ‌آميزي صدايي به كار رفته در بطن مجموعه است كه در كنار عوامل ذكر شده در ماندگاري سريال امام علي ع نقش بسزايي ايفا مي‌كند.
حالا اين‌كه از ابتدا ميرباقري قصد داشته مجموعه سترگ تاريخ‌اش را به دليل سختي صدابرداري سر صحنه در اين گونه آثار با توجه به زمان بالاي توليد مجموعه، تعدد لوكيشن و حضور بازيگران و نابازيگران در صحنه، در استوديو صداگذاري كند يا خير، در زمان حال ديگر اهميتي ندارد، چرا كه حاصل كار چشمگير از آب درآمده كه نتيجه همكاري و همفكري ميرباقري با بهرام زند در مقام سرپرست گويندگان مجموعه است.
رنگ‌آميزي صدايي موجود در دوبله امام علي ع به تركيب صداهاي آن برمي‌گردد كه به 2 شكل تقسيم شده: يكي صداي اصلي خود بازيگران و ديگر صداي گويندگان به جاي نقش‌ها؛ البته اين نوع استفاده از صداي اصلي هنرپيشه‌ها در كنار صداي گويندگان براي بار اول در دوبله امامعليع صورت نگرفته بود، بلكه پيشينه‌اي در گذشته دوبله سريال‌هاي تلويزيوني ديگر چون سربداران، بوعلي‌سينا و آواي فاخته (به ترتيب توسط مديران دوبلاژ آقاي كسمايي، زنده‌ياد عزت‌الله مقبلي و جلال مقامي) داشته و از اين نظر تكرار تجربه موفقي بود كه اتفاقا بهرام زند و داوود ميرباقري از قابليت اجراي صدايي بازيگران (كه جملگي به واسطه حضور در تئاتر با فن بيان آشنا بودند) استفاده بهينه‌اي بردند.
هنرپيشه‌هايي از قبيل بهزاد فراهاني (در نقش معاويه) زنده‌ياد مهدي فتحي (عمروعاص)، پرويز پرستويي (محمدبن ابوبكر)، محمدرضا شريفي‌نيا (وليد)، اصغر همت (مروان)، عنايت شفيعي (جندب)، آتش‌تقي‌پور (سعدون) و... در استوديوي ضبط ديالوگ نقش‌هاي خود را اجرا كردند كه بخصوص اجراي مهدي فتحي در اين ميان بسيار چشمگير از آب درآمد. دوبله مجموعه امام عليع از لحاظ ساختاري شباهت‌‌هاي زيادي به دوبله فيلم محمد رسول‌الله (اثر مصطفي عقاد به مديريت منوچهر اسماعيلي) دارد و عاملي كه بيش از پيش اين نكته را در ذهن مخاطب تداعي مي‌كند، شباهت نقش‌ها و صداي گويندگاني است كه در هر دو اثر حضور دارند.
براي مثال، صداي سعيد مظفري در محمد رسول‌الله (ص) به جاي شخصيت زيد (پسرخوانده پيامبر) شنيده شد و در امام علي به جاي پرسوناژ محمد حنفيه (با بازي محمود مقامي) نقش‌گويي كرد كه اتفاقا در هر دو كار، مظفري با لحني مهربانانه و احترام‌انگيز (كه دستورات بزرگان را ابلاغ مي‌نمود) كارش را ارائه كرد و نيز شيوه نقش‌گويي احمد رسول‌زاده با بيان آرام‌بخش آشنايش كه در اولي به جاي ابوطالب و در دومين اثر شخصيت ابن‌جبله (با بازي داوود رشيدي) يكي از حاميان امام ع را باورپذير كرد اين نكته‌ها در عملكرد ديگر دوبلورهايي چون زنده‌ياد حسين معمارزاده، (نقش اباقطام / سيروس گرجستاني)، سيامك اطلسي (زبير / منصور والامقام)، پرويز بهرام (ابوموسي اشعري / عباس اكبري)، پرويز ربيعي /طلحه، ناصر نظامي/ ابن‌طايي، نيكو خردمند / اسماء، محمدعلي ديباج/ سعد ابي وقاص و محمد عبادي/ عبدالله بن زبير قابل مشاهده است.
در اين رهگذر، بهرام زند براي صداي نقش‌هاي تاثيرگذار داستان انتخاب‌هاي درخشاني داشت كه مي‌توان به ژرژ پطرسي (در نقش اشعث ما نقش‌آفريني انوشيروان ارجمند)، مينو غزنوي (قطام / ويشكا آسايش) و مازيار بازياران (ابن ملجم / كريم اكبري مباركه) اشاره كرد.
ويژگي صداي پطرسي كه نوعي مرموز بودن و دورويي را به شنونده القاء مي‌كند، تناسب قابل باوري با شخصيت منافق و مزوري چون اشعث دارد و پطرسي با كش و قوس‌هاي ظريفي كه به صدايش داده است، توانسته با بازي انوشيروان ارجمند همگام شود. درخصوص بازياران كه حالات ترس، تشويش و جهالت ابن‌ملجم را بخوبي در نقش‌گويي‌اش منعكس كرده، تبديل به نقاط قوت دوبله مجموعه در قسمت‌هاي پاياني مي‌شود.
در فضاي مردانه كل مجموعه، نقش يك زن كه همان قطام باشد، بسيار پررنگ و پيش‌برنده داستان است و مينو غزنوي به‌عنوان دوبلور اين نقش فتنه‌انگيز و وسوسه‌گر تمام تلاش و چيره‌دستي را لحاظ كرده و سهم زيادي در بهتر ديده شدن بازي هنرپيشه اين شخصيت شده است.
اما انتخاب ويژه و برتر دوبله امام علي ع به صداي منوچهر اسماعيلي اختصاص دارد براي نقش مالك اشتر نخعي (داريوش ارجمند) كه حكم ستون محكمي در افراشتن خيمه اين دوبله فاخر دارد.
همان‌طور كه عقاد در فيلم محمد رسول الله ص نمونه‌اي از خصايل اخلاقي پيامبر را در شخصيت حمزه ع متجلي كرده، ميرباقري نيز مالك را جلوه‌اي از منش اميرالمومنينع به نمايش درآورده و نكته جالب توجه در اين ميان، حضور صداي ماندگار اسماعيلي بر چهره اين دو نقش است كه نقش‌آفريني‌هاي آنتوني كوئين و داريوش ارجمند را براي مخاطبان اين دو اثر با نوع نقش گويي‌اش جاودان كرد.
در اين قسمت يادآوري اين موضوع خالي از لطف نيست كه به ياد ماندني‌ترين بازي‌هاي داريوش ارجمند بدون تعارف به واسطه گويندگاني شكل گرفت كه به جايش در آثاري چون؛ ناخدا خورشيد (با لهجه جنوبي توسط منوچهر اسماعيلي) و كشتي آنجليكا (اثر محمد بزرگ‌نيا با صداي زنده‌ياد ايرج ناظريان) صداپيشگي كردند.
لحن و نوع بيان اسماعيلي براي مالك تفاوت آشكاري با ديگر نقش‌گويي درخشانش يعني حمزه ع دارد. وي براي اين نقش در دوبله امام علي، نوعي گرفتگي و خش در صدا را به كار برده كه قرابت با محيط خشك و خشن صحرا كه محل رشد و پرورش سردار اميرالمومنينع بوده، دارد ضمن اين‌كه نوع خصلت پهلواني و فرمانبرداري را استادانه در شيوه نقش‌گويي‌اش به كار بسته است.
از لحظه‌هاي شاهكار عملكرد منوچهر اسماعيلي براي نمونه اشاره‌اي مي‌كنم به سكانس بحث و جدل مسلمانان بر سر انتخاب خليفه در مسجد كوفه كه چطور همگان منصب خلافت را دست به دست مي‌چرخاندند كه مالك با تيزهوشي دخالت مي‌كند و به همه مي‌قبولاند كه اين منصب را به امام ع تكليف كنند، اسماعيلي جوري جمله «تكليف كنيد»! را مي‌گويد كه تمام جنبه‌هاي دستوري و ارادت را مي‌توان در آن يافت يا در لحظه‌اي كه مالك چند ضربه شمشير تا دفع فتنه و هلاك كردن معاويه فاصله دارد و دستور به بازگشتش به اردوگاه حضرت را دريافت مي‌كند، اسماعيلي به شكلي بي‌نظير سردار سپاه اسلام را در گرفتن تصميمي شگرف (كه فتنه را نابود كند يا فوري به ياري مولايش بشتابد) بازگو مي‌كند و اينچنين صداي شخصيت مالك را در كارنامه پربارش ثبت نمود.
بهرام زند علاوه بر مدير دوبلاژي، صداي دو نقش عمار ياسر (سعيد نيك‌پور) و وردان (چنگيز وثوقي) را نيز اجرا كرد كه در كنار صداي خسرو شمشيرگران در مقام راوي سريال از لحظه‌هاي گوش‌نواز اين مجموعه بود. به هر روي، امام علي ع از گنجينه‌هاي آثار تلويزيوني است كه تماشاي چندباره‌اش هنوز هم جذابيت دارد و سهم دوبله با كيفيتش در اين ماندگاري غير قابل كتمان است.
نيروان غني‌پور
عسگر رضائی